Woensdag 1 februari. Om 9.00 uur gaat de telefoon. Loyda van der Vlist van The Write Place aan de lijn. Of ik zin en tijd heb om diezelfde middag mee te doen aan opnames voor FC ZZP. Een nieuw programma op RTL 7, bedacht en gepresenteerd door Wilfred Genee. Bedoeld als informatief en onderhoudend ‘cross media plaform’ voor en door zelfstandigen zonder personeel. Genee beschouwt zijn collega-ondernemers als ’topsporters in het grootste team van Nederland’. Als zzp’er moet je niet alleen goed zijn in je werk, maar ook alle andere facetten van het ondernemerschap beheersen. Met dit programma kun je elkaar helpen. Een mooi uitgangspunt.

Loyda is door freelance.nl uitgenodigd om als opdrachtgever een pitch tussen twee opdrachtnemers te beoordelen. Het gaat om de eindredactie van een onderwijsrapport. Ik heb op deze opdracht gereageerd en inmiddels een plezierig mailcontact met Loyda opgebouwd. Nu blijkt ze Ellen Stok van Tekstbureau Puntig en mij, uit 40 reacties, te hebben gekozen om op tv de strijd aan te gaan.

Doen, is mijn eerste gedachte. Er is ook weinig tijd om na te denken. Want ik heb slechts een paar uur om een pitch voor te bereiden, een afspraak af te zeggen, me in een passende outfit te hijsen en naar Spaces in Amsterdam te rijden. Onder de douche besluit ik mijn 1-minuut-presentatie te richten op de liefde voor persoonlijke verhalen. Dat ondernemers en particulieren blij worden van een helder verhaal over hun drijfveren, over waar ze voor staan. Zodat ze hun klanten en lezers kunnen overtuigen, boeien en raken. Met KRACHTVERHALEN kom je tot de kern van de boodschap. Misschien niet dé invalshoek om die onderwijsrapportklus (redigeren op de vierkante millimeter) binnen te halen, maar wel wat ik wil uitdragen.

De opname van FC ZZP is een onvergetelijke ervaring. Wat een energie en plezier die middag. En weer een wijze les. Niet teveel denken, maar gewoon doen.

Nieuwsgierig geworden naar mijn mijn pitch? Kijk dan op:
FC ZZP 19 februari (aflevering 4). Iedere zondag om 12.20 uur op RTL 7.

Iedere vrijdagochtend ga ik zwemmen in het bad van Hotel De Biltsche Hoek. Stok achter de deur is dat ik om kwart over acht met mijn twaalfjarige dochter meefiets. Vanochtend is het koud en zijn we dik ingepakt. Op de hoek bij Montessori Lyceum Herman Jordan neem ik afscheid van haar en vervolg ik mijn tocht. Langs de Utrechtseweg komen hordes kinderen me tegemoet, allemaal onderweg naar school.

Zwemmen is voor mij een plezierige vorm van sport, goed tegen stijve spieren en gewrichten. In het kleine zwembad is het altijd aangenaam warm. Zowel in het water als onder de weldadige douche na afloop. Inmiddels ken ik de gezichten die meestal ook op dit tijdstip komen. Twee dames met grappige witte badmutsen die, al keuvelend, op hun dooie gemak baantjes trekken. Een gehandicapte vrouw die met verrassend veel kracht en snelheid de diverse zwemslagen beoefent. Schoolslag, rugslag, borstcrawl, rugcrawl, vlinderslag en andere spierversterkende oefeningen.

Onderling wordt vriendelijk gegroet, maar verder gezwegen. En dat is waar het mij om te doen is. In stilte bewegen. Krachtige slagen maken en ontspannen drijven. Het liefst met mijn hoofd onder water, waar de stilte nog stiller is. Hoe mijn gemoed ook aanvoelt, het water doorkruisen brengt de geest tot rust en het lichaam tot soepelheid.

Verkwikt stap ik daarna weer op de fiets. Me verheugend op de cappuccino die thuis op me wacht.

Zaterdag, 5 november 2011. De wekker gaat om 6.00 uur. Het gebeurt niet vaak dat ik in het weekend zo vroeg opsta. Dit keer maak ik graag een uitzondering voor de Vuntus Visdag. Een initiatief van een club vissers uit Loosdrecht die iedere eerste zaterdag van november de plas opgaan. Om snoeken en (snoek)baarzen te vangen. Wie de grootste snoek vangt mag zich Kanjerkoning noemen. De Vuntusdag bestaat al sinds 1958. Inmiddels is het gezelschap uitgegroeid van een kleine twintig tot honderd deelnemers. Fotograaf Harold en ik gaan vandaag een reportage maken voor het jubileumboek wat in 2012 uitkomt.
De lucht is nog grijsblauw, ochtendrood schemert. Het belooft een mooie dag te worden. Tegen achten arriveren we bij café Dunne Dirk, dorpskroeg en verzamelplek van oudsher. Vissers lopen in en uit om zich in te schrijven en een eerste hartversterker te drinken. Voor de meesten is dat koffie, voor sommigen al een borrel.
Ik vaar met de ‘meetboot’ van Henk en Kees mee. ’s Ochtends struinen we een deel van de Loosdrechtse Plassen af. Voor een praatje hier en daar en op zoek naar vissers met een goede vangst aan boord. Snoeken vanaf 90 centimeter moeten namelijk officieel worden gemeten en daarna teruggezet.
Traditiegetrouw is er tussen de middag erwtensoep en roggebrood met spek. Nu komen de anekdotes en sterke verhalen pas goed los. Over tot zinken gebrachte roeiboten, dronken gevoerde eenden en het stiekem opeten van de zalm en paling van andermans broodjes.
’s Middags ga ik aan boord bij Bas, Koen en Olaf. De zon staat hoog aan de hemel, het is zestien graden en windstil. De warmste Vuntusdag ooit. Hoewel ik die middag geen snoek zie, blijken er later wel degelijk vissers goed beet te hebben gehad. Bij terugkomst in Dunne Dirk staat de biljarttafel vol met zinnige en onzinnige cadeaus voor de prijsuitreiking.
Tom, sinds 1993 voorzitter van het Vuntuscomité, houdt zijn beroemde en beruchte toespraak. Niets of niemand ontsnapt aan zijn scherpe tong. Zijn vismaten noemen hem gekscherend vismeester of viscalist: een woordspeling op zijn passie en beroep als fiscaal juridisch adviseur. De winnaar van 2011 is Tom himself. Met een snoek van 98 centimeter. Na 38 jaar gaat een lang gekoesterde wens eindelijk in vervulling. Een keer de Vuntusdag winnen. Want al gaat het dan vooral om de gezelligheid, vlak de onderlinge competitie niet uit. Boys will be boys.

Vorige week vrijdag was het zover. Lekker een dag ertussenuit naar de workshop Het belangrijkste verhaal. Mensen begeleiden en leren zelf (levens)verhalen te schrijven. Had ik niet net twee weken non-stop achter mijn computer doorgebracht? Met leuk schrijfwerk, maar ook strakke deadlines? Toch voelt dit totaal anders. Ruimte, tijd, onbekende mensen, mooie omgeving, een nieuwe focus. Van zelf schrijven naar anderen inspireren. Al vroeg stap ik in de auto naar Velp, bij Grave. Een waterige zon vergezelt me onderweg. De workshop wordt gegeven door Monica Boschman en vindt plaats in een kleine kerk. Midden in de weilanden, naast een oud klooster. Verwachtingsvol doe ik de zware deur open en treed een serene stilte binnen. Een rode draad leidt me langs een rieten koffer en rode, zijden pumps naar een plaats aan de werktafel. Een mooie verbeelding van het thema van de dag. Monica en gastvrouw Elly, tevens deelnemer, verwelkomen me hartelijk. Later schuiven nog vijf andere deelnemers aan. Wat me het meest verrast is de eenvoud van de oefeningen. En de kracht van de werkvormen waarmee we aan de slag gaan. Schrijven wat in je opkomt, zo min mogelijk nadenken. Voorlezen wat je hebt geschreven, alleen als je dat wilt. Luisteren naar de verhalen en gedichten van de ander. Zonder feedback of commentaar te geven. Oefeningen voor elkaar bedenken. Geen ‘goed of fout’. Dat is nog eens vrijheid. Wist je trouwens dat schrijven goed is voor je geestelijk en lichamelijk welzijn? Is wetenschappelijk aangetoond. Die waarde heb ik vandaag in hoofd en lijf ervaren. En bovenal het plezier ervan.

Jaren geleden fietsten Jan en ik wel eens door de Harmonielaan en droomden ervan hier ooit te mogen wonen. Een rustige straat, mooie jaren-30 huizen, een idyllisch pleintje, veel groen en ruimte. Eind 2009 is de tijd rijp om onze droom te verwezenlijken en sinds voorjaar 2010 is nummer 7 onze nieuwe stek. Het huis met de rode kozijnen. Al vanaf het moment dat we aan het klussen slaan, voelen we ons zeer welkom. Buren informeren belangstellend naar onze vorderingen en we krijgen zelfs een appeltaart die we tussen al het stof verorberen. Eenmaal verhuisd loop ik een stukje met een buurvrouw op. Ze vraagt hoe het ons bevalt. Ik zeg dat het iedere ochtend als ik wakker word net lijkt of ik jarig ben en een cadeau heb gekregen. Waarop zij zegt ‘dat voelt na 23 jaar nog steeds zo’.
Inmiddels hebben we alle seizoenen al een keer beleefd, maar je hoort er natuurlijk pas echt bij als je een straatfeest meemaakt. Zaterdag 27 augustus 2011 is het eindelijk zover. Na veel ‘stille’ hints dat het toch eigenlijk wel de bedoeling is dat nieuwkomers dit organiseren. Natuurlijk zijn we niet te beroerd een handje te helpen. Vanaf 14.00 uur ’s middags gonst het van de bedrijvigheid op het pleintje. Tenten worden opgezet, verlichting aangesloten, drankbuffet gevuld, statafels van hapjes voorzien. Er is zelfs een heuse smoker aanwezig om aan de barbecue extra geur en smaak te geven. Ook aan de kinderen is gedacht. Een enorm springkussen om te buitelen en tussen twee bomen een kabelbaan voor een spannende glijvlucht.
Tegen vijven komen buurtgenoten van de Harmonielaan, de Oirschotlaan en de Kroostweg het plein op. Ruim 40 volwassenen en bijna 30 kinderen. Een mooie gelegenheid om meer mensen uit de straat te leren kennen.
Eerst een stukje geschiedenis. Een mevrouw van Gilde Zeist weet onder andere te vertellen dat de straatnaam in 1932 door gemeenteambtenaren is bedacht. Als eerbetoon aan de harmonie die in die tijd 50 jaar bestaat. Leuk om te weten. Dan is er voor de volwassenen een speurtocht. Vanwege de regen wordt deze ter plekke ingevuld. Vragen over specifieke huizen en plekken in de buurt, aan de hand van foto’s. Ons huis staat er ook tussen. Hoe de kinderen heten die op nummer 7 wonen. Een ludieke manier om het gezelschap te mixen.
Nadat de kinderen pannenkoeken hebben gegeten, storten de volwassenen zich op de barbecue. Als dessert is er een taartenbuffet. Zowel een lust voor het oog als voor de mond. Ter afsluiting van het eten kan iedereen een overheerlijke espresso of cappucino aan de mobiele espressobar halen.
Wat een genoeglijke en sfeervolle avond, de straat doet haar naam eer aan. Een praatje hier, een diepgaander gesprek daar. Na middernacht keren we huiswaarts. Nu zijn we echt ingeburgerd.

Hoewel de vakantie er alweer een paar weken op zit, is mijn hoofd nog in Toscane. Italië, wat een heerlijk land. De aangename warmte, de lieve mensen, het verrukkelijke eten, de mooie steden, de pittoreske dorpen en het schilderachtige landschap. Dit jaar logeren we in een piepklein huisje bij een agriturismo. Fattoria Solaio, een prachtig landgoed tussen Siena en de Middellandse zee. Het oude landhuis, compleet met wijn-, olijfgaarden en zelfs een kapel, is sinds vele generaties in bezit van de familie Visconti. De eigenaars zijn bescheiden, teruggetrokken mensen. Wie wel openstaat voor contact is Giovanella, de dochter des huizes. Samen met haar dochtertje Constanza viert ze vakantie in het ouderlijk huis. Het kleine meisje wordt bij het zwembad luid en veelvuldig geprezen om haar zwemprestaties. ‘Brava amore’, goed zo schatje. Het valt op dat Giovanella een beetje mank loopt en een bijzonder dik been heeft, vol met litekens. Haar andere been ziet er normaal uit, afgezien van een flinke plakkaat huid die aan de zijkant is weggehaald. Na een week van luchtig converseren in mijn huis-tuin-en-keuken-Italiaans, trek ik de stoute schoenen aan. Of ze misschien een auto-ongeluk heeft gehad. Als ze er niet over wil praten, merk ik het vanzelf. Het tegendeel blijkt het geval. Uit een waterval van woorden kan ik opmaken dat het iets veel stommers is dan een auto-ongeluk. ‘Stupido’. Op achtjarige leeftijd is ze met haar broertje buiten aan het spelen. Ze maken het gietijzeren toegangshek open en dicht, open en dicht. Een van de stenen pilaren begeeft het en valt boven op het been van Giovanella. Pas na een tijdje weet een buurman haar te bevrijden. Een verbrijzeld rechterbeen. Tussen haar achtste en zestiende wordt ze veertien keer geopereerd. Hoewel ze nu weer redelijk kan lopen, heeft ze altijd pijn. Vooral in de winter, als het vochtig is. Maar haar grootste verdriet lijkt te schuilen in het feit dat ze maar één kind heeft. De artsen hebben haar verboden een tweede te krijgen. Tijdens de zwangerschap van Constanza zwelt haar slechte been zo op dat haar gezondheid gevaar loopt. Na dit verhaal valt ze even stil. Ik zeg dat ze een opvallend krachtig karakter laat zien en dat dit hierdoor waarschijnlijk alleen maar sterker is geworden. Ze knikt. En ze kan niet tegen mensen die ‘piangere’. Zeuren? Om de juiste betekenis te checken trek ik een pruilgezicht. Weer knikt ze. Als ik het woord later opzoek blijkt het huilen te zijn. Mooi dat echt contact zich niks van taalgrenzen aantrekt.

Vorige week bezocht ik mijn ouders op hun boot in Zeeland. De laatste jaren liggen ze in mei en juni meestal in een van de passantenhavens aan het Grevelingenmeer. Het is inmiddels een vertrouwde plek geworden om heen te gaan. Dit keer ga ik alleen op pad. Met een speciale missie. Ben namelijk al een hele tijd van plan iets met het levensverhaal van mijn vader te doen. Hij weet ervan en staat er, enigszins schuchter, voor open. Stel dat zijn geheugen hem in de steek laat…
Nu hij ziek is begint de tijd steeds warmer in mijn nek te hijgen. Op een of andere manier voelt juist Zeeland als een goede locatie om ermee te beginnen. Zon, zee, wind, buiten, ruimte. Weg van huis, op een plek waar we allebei graag vertoeven.
Als ik tegen elven aankom, staat er een harde wind. Niet echt geschikt om buiten te zitten met pa’s broze gezondheid. Dus drinken we eerst met z’n drieën koffie in de kajuit, waar al snel een knusse sfeer ontstaat. Mijn moeder is overigens een van de weinigen die goede filterkoffie zet, lekker sterk. Ik geef hen namens de kinderen ieder een boek ‘Opa vertel ‘s’ en ‘Oma vertel ’s’ cadeau. Hierin kunnen ze zelf schrijven en antwoord geven op allerlei vragen over het verleden. Enthousiast bladeren ze door de boeken heen.
Na een uur zegt mijn vader opeens: “Zullen we samen even naar het terras van D’n Dolle Beer gaan?” Verrast vraag ik: “Om aan je ‘levenswerk’ te beginnen?” ”Ja.” Daar is het rustig en kunnen we aan het water zitten, lekker uit de wind.” Klinkt als een ideale plek en dat blijkt het later ook te zijn.
Vrijuit vertelt pa over zijn jeugd, (groot)ouders, familie, school, vriendjes en de periode op het seminarie. In de zesde klas lagere school ronselen paters jonge missionarissen-in-de-dop, wat als een aanlokkelijk avontuur in zijn jongensoren klinkt. Al na een paar jaar benauwt het hem vreselijk. Zelfs een stichtelijk gesprek met de rector van het seminarie mag niet meer baten. Pa’s besluit staat vast. Tot groot verdriet van zijn moeder hangt hij zijn priesterloopbaan aan de wilgen. Na deze keuze kan hij een andere opleiding op zijn buik schrijven. Hoezo verder leren? Er moet worden gewerkt voor de kost. Nog altijd spijt dat hij het gymnasium niet heeft kunnen afmaken.
Als de Tweede Wereldoorlog zich aandient krijgt ons eerste gesprek een natuurlijk einde. Er is vast genoeg tijd om zijn levensverhaal in grote lijnen op te tekenen. Morgen weer met pa naar D’n Dolle Beer.

Vorig jaar zomer kwam ik in contact met Marco de Groot uit Edam, van oorsprong Amsterdammer. Hij zoekt hulp bij het uitgeven van zijn levensverhaal in combinatie met zijn ervaringen als Nebenkläger in het Demjanjuk-proces. Er ligt al een voorlopig manuscript, door hemzelf geschreven. Na lezing blijkt dit nog niet rijp voor publicatie. Hier en daar ontbreekt wezenlijke informatie en het geheel vraagt om een stevige eindredactie. Martin Donker, Luciana Macaluso en ik geven nu invulling en vorm aan het boek OORLOGSWEES.
Van het begin af aan laat Marco’s verhaal me niet los. Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, is hij een half jaar oud. In april 1943 worden zijn ouders opgepakt en via Westerbork gedeporteerd naar Sobibor. Zijn moeder is op dat moment hoogzwanger van een broertje of zusje voor de dan 3,5-jarige Marco. Geen van de in totaal 68 opgepakte familieleden keert terug. Marco ontkomt aan dit wrede lot, omdat hij tijdig bij vrienden van zijn ouders is ondergebracht. In de jaren daarna verhuist hij van het ene naar het andere pleeggezin. Nagenoeg alleen op de wereld. Ook in zijn latere gezins- en beroepsleven laat het verlies diepe sporen na.
Rond zijn 55ste moet hij een mooie managementfunctie opgeven en raakt hij in gesprek met lotgenoten, onder leiding van een psycholoog en een maatschappelijk werker. Ook al is het verdriet in zijn botten verankerd, praten blijkt bevrijdend te werken. In 1999 sluit hij de groepstherapie af met een herdenkingsreis naar Sobibor.
Actief bezig zijn geeft hem voldoening. In de vorm van lezingen op scholen, voordrachten bij clubs zoals Rotary en vele bestuursfuncties. Hij vindt het fijn als hij iets voor anderen kan betekenen, daar put hij kracht uit. En nu dan een boek. Uit respect voor zijn ouders en om vast te leggen waartoe discriminatie en haat kunnen leiden.
OORLOGSWEES verschijnt naar verwachting na de zomer, het wachten is op de uitspraak in het Demjanjuk-proces. Het wordt uitgegeven door VOETSPOOR – boek op maat – en zal te koop zijn in het Joods Historisch Museum, het Verzetsmuseum, Westerbork en diverse boekhandels in Amsterdam en Edam.
Vooral morgen, 4 mei, gedenk ik de familie van Marco de Groot. En wil ik mijn respect voor zijn levenskracht delen.

Gisterenavond kwamen de spirit sisters bijeen. Een groep van zeven vrouwen, in leeftijd variërend van eind 30 tot begin 70. Denk dat we nu zo’n zeven jaar bestaan. Ik weet niet wie de naam ooit heeft bedacht, maar opeens was ie er en hij past als een maatjas. Zusters zonder bloedband, verbonden door onze spirit. Toch eens even opzoeken in een Engels-Nederlands woordenboek. Geest, kracht, levenslust, energie, moed, vuur, durf, fut, aard, temperament, bezielen, aanmoedigen, opmonteren, aanvuren. Ik word er helemaal blij van, want dat is inderdaad wat we delen en samen doen.
Gemiddeld zien we elkaar eens in de twee maanden, steeds bij een van ons thuis. En dat is altijd weer een feest. We verdiepen ons in een onderwerp, mediteren, praten, luisteren, healen, lachen, huilen, zingen, tekenen, wandelen of kijken een film. Kortom, we wisselen onze levens uit. Hierbij vergeten we ook de inwendige mens niet. Twee keer per jaar koken we voor elkaar en genieten we van samen eten en drinken. Dan wordt naast voedsel voor de geest, de honger gestild en de dorst gelaafd.
Of altijd alles pais en vree is? Natuurlijk niet, we zijn net een echte familie. Maar we gunnen elkaar het beste, dat bleek gisteren wel weer. Nel heeft een bijzondere opdracht voor ons. Van iedere sister een kwaliteit benoemen en opschrijven. Uiteindelijk krijgt iedereen zes briefjes met gaven die de anderen in jou zien en ervaren. Deze nemen we in stilte tot ons. Daarna lezen we de complimenten hardop voor en brengen onder woorden wat dit met ons doet. Creatieve energie gonst door de ruimte.
Van dit samenzijn gaat een ongelooflijke kracht en koestering uit. Lieve Jacqueline, Itie, Susanne, Ria, Hilde en Nel, jullie zijn me dierbaar. Dat we het leven nog lang samen mogen vieren.

Een paar weken geleden brak mijn dochter voor de vierde keer in vier jaar haar pols. Van het bed gekukeld, achterover gevallen met rollershoes, over een kleedje gestruikeld, van een hekje geduwd. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Leen de Heer, een van de gipsmeesters in het Diak in Zeist, verwelkomt haar inmiddels als kind aan huis. Wat opvalt aan zijn manier van werken, zijn de ontspannen houding en de humor waarmee hij met mensen omgaat. Een gezellige boel daar op de gipskamer. Hoe krijgt hij dat toch voor elkaar? Het blijkt ‘m vooral te zitten in het geven van positieve aandacht. Leen vertelt me dat mensen die met een breuk binnenkomen zich door de pijn kwetsbaar voelen. Dit uit zich in een angstige, gespannen, agressieve maar vaak ook verrassend ontspannen houding. Hij probeert de mensen altijd op hun gemak te stellen: door een praatje, afleiding, een grap en een grol. Soms is dat lastig. Vooral als een fractuur met de hand moet worden rechtgezet. Of als een kind door een overbeschermende moeder extra bang is. Of als mensen kwaad worden omdat ze lang moeten wachten als het druk is. Af en toe stuurt hij omringende familie uit de gipskamer weg, zodat hij in alle rust contact kan maken. Dat heeft vaak een heilzaam effect.
Hij zit nu 35 jaar in het vak. Drieëeneenhalve dag per week is hij gipsmeester, daarnaast speelt hij als bassist in verschillende bands. De link tussen zijn baan en de muziek is het gemak waarmee je mensen kunt bereiken, dwars door techniek heen. Iedere dag weer leert hij van zijn patiënten en stelt hij zich voor hoe het is om daar te liggen. Zo houdt hij plezier in zijn werk. Waarover hij zich nog altijd verwondert? Over de herstelkracht van het lichaam, vooral bij kinderen. Maar ook soms bij ouderen. Als een lastige breuk na een hele tijd toch opeens is geheeld.